Taalvaardigheid bij kinderen: voorlezen in de thuistaal helpt

Ouders spelen een belangrijke rol in de taalontwikkeling van hun kind. Van ouders wordt verwacht dat zij hun peuter al voorlezen en hun kind ondersteunen bij het maken van huiswerk. Maar niet iedere ouder kan of doet dat. Zo lopen kinderen van laaggeletterden drie keer zoveel risico om later zelf laaggeletterd te worden (Cristoffels et al. 2017).

Laaggeletterden uit de NT2-doelgroep hebben Nederlands niet als eerste taal. Voor deze ouders is het ondersteunen van hun kinderen bij het leren van de Nederlandse taal vaak een hele uitdaging. Hoe stimuleer je als taalprofessional laaggeletterde ouders om thuis een taalrijke omgeving te creëren? We vroegen het aan Toos van den Beuken, Leesmediaconsulent bij Bibliotheek Helmond-Peel. De bibliotheek zet sinds 2012 meer in op samenwerking met scholen, om zo de leesvaardigheid en het leesplezier van kinderen te vergroten.

Voorlezen stimuleert taalontwikkeling

Volgens Toos kunnen ouders verschillende dingen doen om de taalontwikkeling van hun kind te stimuleren: “Ouders kunnen veel praten met het kind, belangstelling tonen voor wat het kind leest; zelf ook lezen en niet alleen maar op de telefoon zitten. Ze kunnen hun kind een boek cadeau geven of samen naar de bibliotheek gaan en een boek uitzoeken. En heel veel voorlezen. Eigenlijk is het allerbelangrijkste dat het voorlezen ook een gezellig moment is, waarbij je samen bent. Als je voorleest, kun je niet iets anders ernaast doen. Dan ben je er echt helemaal voor je kind. En dat voelt een kind feilloos aan.”

Voor laaggeletterden uit de NT2-doelgroep raadt Toos aan om te beginnen met boekjes in de eigen taal: “Als de ouders te weinig Nederlands-vaardig zijn, kunnen ze beter in de eigen taal, waarin ze veel rijker zijn, praten met hun kind. Ik zat met een Poolse moeder. Ik vroeg haar om een Pools boek voor te lezen aan haar kind. Dat deed zij met zoveel plezier. Ik zag dat zij heel vaardig was in het voorlezen en dat zij er plezier aan beleefde. En haar zoontje zat zo te glunderen: zijn mama kon het ook!”

Taalwetenschappers weten allang hoe belangrijk de thuistaal is voor de taalontwikkeling van kinderen. Maar vanuit de politiek werd lang gestimuleerd dat anderstaligen zoveel mogelijk Nederlands moeten spreken, ook thuis. Als de ouder de Nederlandse taal nog niet machtig is, kan dit juist een belemmering vormen voor de taalontwikkeling van het kind. Toos over de voordelen van voorlezen in de eigen taal: “Als de ouders een boekje of een filmpje gebruiken, dus niet alleen huis-, tuin- en keukentaal, ontwikkelt de woordenschat van een kind zich. Dan leren ze ook veel makkelijker Nederlands. In de hersenen zit bijvoorbeeld al het begrip stoel in de thuistaal, dan kun je daar een Nederlands woord aan hangen. Dus meertalige kinderen die thuis in hun eigen taal veel meekrijgen, leren makkelijker Nederlands.”

Daarnaast is het belangrijk dat de culturele en emotionele waarde van de eigen taal wordt erkend. “Je kunt niet voorbijgaan aan die thuistaal. Het is een stuk van hun identiteit. Ik vind het zo belangrijk om daar recht aan te doen, om dat te erkennen”, aldus Toos. Kinderen krijgen gevoel van eigenwaarde en zelfvertrouwen als ze voelen dat ze trots kunnen zijn op hun meertaligheid. Ze vervolgt: “Als kinderen Engels kunnen, vinden we dat knap. Als kinderen Arabisch of Turks kennen, wordt daar toch soms een andere waarde aan toegekend. Er is nu een hele beweging gaande om die thuistalen ook een plek te geven op scholen. Dat kinderen daar trots op mogen zijn. Dat zijn aandachtspunten voor scholen, maar ook voor bibliotheken. Welke plek hebben de thuistalen? Je kunt niet zeggen: nu woon je in Nederland, dus moet je de thuistaal achter je laten.”

Integratie van de thuistaal

Hoe kunnen taalprofessionals meer ruimte schenken aan thuistalen? De bibliotheek in Helmond heeft een collectie kinderboeken in andere talen, waaronder Turks, Arabisch en Pools. En volgens Toos komt er nu ook vraag naar boeken in het Roemeens. Ook de collectie boeken in andere talen voor volwassenen wordt uitgebreid. De bibliotheek organiseert verschillende activiteiten, zoals een voorleesfeest voor Poolse gezinnen. Een aantal scholen organiseren taallessen voor NT2-ouders. Na afloop is er dan een rondleiding door de bibliotheek. “Bij de prentenboeken in andere talen pakte een ouder een boek en las iets voor. Dat was een mooi moment, ze stonden in hun kracht.”

Als laaggeletterde NT2-ouders het voorlezen niet vanuit hun jeugd hebben meegekregen, is het belangrijk dat ze stapje voor stapje kunnen wennen. Toos licht toe: “Veel van deze ouders hebben een beeld bij voorlezen: ik lees voor en mijn kind moet luisteren. En dan lukt het niet, want het kind kent die situatie nog niet. Wij zeggen dan: kun je samen met je kind in het boekje kijken, dingen aanwijzen, dingen vragen? Zo wordt je kind vertrouwd met het boekje. Het kind leert het begrip boekje kennen, dat je er samen in kijkt.”

Ondersteuning op maat

Een andere tip is het gebruik van een tekstloos prentenboek, zodat de ouders niet hoeven voor te lezen. De bibliotheek Helmond-Peel biedt een kist met exemplaren aan op scholen, en heeft de begeleidende instructie in meerdere talen vertaald. “Zo moet je ouders stap voor stap een beetje op weg helpen, om vertrouwd te raken met het voorlezen. Als professional kun je makkelijk denken: ik geef een boek mee naar huis, en dan wordt dat wel voorgelezen. Maar zo makkelijk is het niet”, aldus Toos.

Tot slot deelt Toos nog een waardevolle tip voor bibliotheken: “Meertaligheid is een onderwerp dat de hele organisatie aangaat. Als ouders vanuit school de stap maken naar de bibliotheek, moeten zij door de collega’s van de front-office ook goed ontvangen worden. Zij moeten weten wat de problematiek is van deze mensen en hoe je ze kunt helpen. Daarnaast is het de verantwoordelijkheid van de collectiebeheerders afdeling, die zorgt dat de juiste boeken aangeschaft worden. En ook op managementniveau moet het belang van de thuistaal erkend worden. Daar moet je als bibliotheek eigenlijk een visie op ontwikkelen, hoe ga je hiermee om?”

Belangrijke rol voor scholen en bibliotheken

Het stimuleren van NT2-ouders om in hun eigen taal voor te lezen, vergroot niet alleen het leesplezier en de taalvaardigheid van kinderen, maar zorgt ook voor erkenning van de eigen taal en cultuur. Het geeft gezinnen het zelfvertrouwen om thuis met taal aan de slag te gaan. Scholen en bibliotheken spelen een belangrijke rol bij het integreren van de thuistaal. Een mooie start is het aanschaffen van een collectie in andere talen en in de klas aandacht besteden aan de thuistaal van meertalige kinderen. Maar het is vooral belangrijk dat de hele organisatie op de hoogte is van de visie op thuistalen en goed de verbinding kan leggen met de doelgroep.

Aan de basis van al deze initiatieven en adviezen ligt het idee dat kinderen die plezier hebben in lezen, steeds meer en steeds beter lezen. Als ze leesvaardig en taalvaardig zijn in hun thuistaal, stimuleert dat ook hun Nederlandse taalvaardigheid. En zo kunnen ze zich later beter redden in de maatschappij.

Bronnen

Bibliotheek Helmond-Peel: fotomateriaal gezin en boekenkast

Christoffels, I., Groote, A., Clement, C, Lam, J. (2017) Preventie door interventie. Literatuurstudie naar lees- en schrijfachterstanden bij kinderen en jongeren. Expertisecentrum Beroepsonderwijs.