Jongerenloket 2.0 zet in op integrale regie

Met de meeste jongeren in Nederland gaat het goed. Ze groeien gezond en veilig op tot zelfstandige volwassenen. Toch is 15% van de jongeren kwetsbaar, vaak door multi-problematiek. Ze hebben ondersteuning nodig op meerdere leefgebieden. Sinds 2015 liggen veel ondersteuningstaken bij de gemeenten. De dienstverlening vanuit gemeente is vaak nog verkokerd georganiseerd: onderwijs, werk, inkomen, zorg en wonen; allemaal apart, taakgericht per probleem. Die hulp kan efficiënter en effectiever. Hoe?

Jongeren centraal

De ontwikkeling van jongeren wordt beïnvloed door hun sociale omgeving en alles wat er in hun leven speelt. Je moet de jongere en zijn context goed kennen om passende ondersteuning te kunnen bieden op verschillende leefgebieden: onderwijs, werk, inkomen, zorg en wonen. Dat kan alleen als gemeenten en maatschappelijke partners de jongere centraal stellen en vanuit een gezamenlijke sluitende aanpak duurzame ondersteuning bieden op de verschillende leefgebieden.

Doelgerichte ondersteuning

We hebben het hier over jongeren met gestapelde of complexe problemen. Als gemeenten kiezen voor een geïntegreerde, sluitende aanpak, dan kunnen ze deze jongeren echt helpen. De dienstverlening wordt daarbij niet langer taakgericht georganiseerd, maar doelgericht, vanuit een integraal perspectief. En die ondersteuning gaat door tot het moment waarop de jongere zijn plek in de maatschappij heeft gevonden, met de mate van redzaamheid die bij hem past.

Echte aandacht en écht contact

De kern (en de kracht) van de aanpak is het contact met de jongere: aandacht geven aan en luisteren naar zijn behoefte en dromen. Door naast de jongere te gaan staan, samen met de jongere de signalen en die van zijn omgeving te bekijken, organiseert de professional de hulp die nodig is en voert regie. Kortom: één jongere, één regisseur, één plan! Met de jongere als uitgangspunt en de regisseur als maatschappelijk kompas. Dichtbij als nodig, soms op afstand, maar altijd latent aanwezig.

Zolang het nodig is

Voor jongeren is continuïteit van begeleiding belangrijk. Een doorlopende verbinding tussen professional en de jongere en zijn gezin, die gedurende langere periode blijft bestaan en waar de jongere (en zijn ouder(s)/verzorger(s)) op kunnen terugvallen. Zo blijft informatie over de jongere en zijn gezin beschikbaar en kan er adequaat worden ingespeeld op een veranderende situatie. Doorlopend hoeft niet permanent te zijn. Het gaat om ondersteuning op maat, die ophoudt als er op meerdere levensdomeinen voldoende basis is gelegd voor de jongere om een evenwichtig bestaan op te bouwen.

Op school, in de wijk of thuis

Kwetsbare jongeren weten vaak niet de weg te vinden als zij met problemen zitten, waardoor ze buiten beeld blijven bij gemeenten. Daarom moet dienstverlening dichtbij de jongeren worden georganiseerd. Niet wachten totdat de jongere met een vraag aan een loket komt, maar ondersteuning bieden op de school, in de wijk of bij de jongere thuis. Maatschappelijke ketenpartners hebben veelal goed zicht op een jongere en zijn gezin. Door de korte lijnen krijgen zij vaak al signalen vanuit de jongere of zijn omgeving voordat de problemen zijn geëscaleerd. Dan kun je als gemeente ook nog op tijd in actie komen. Het resultaat: een lichtere vorm van hulp is toereikend en de jongere glijdt niet verder af.

Van visie naar actie

Uitvoering geven aan deze visie en uitgangspunten vraagt van gemeenten dat er op een andere manier naar de dienstverlening van jongeren wordt gekeken. Wat is daarvoor nodig?

• Creëer breed draagvlak binnen de gemeente voor de nieuwe aanpak
• Maak de toegang laagdrempelig
• Voeg expertise samen
• Kies voor één vast aanspreekpunt (regisseur)
• En kies voor één systeem

Het verhaal van Teun

Teun (17 jaar) woont thuis met zijn moeder en twee jongere zusjes. Zijn ouders zijn gescheiden en de vader is al jaren buiten beeld. Teun heeft concentratieproblemen als gevolg van ADHD. Hij spijbelt, blowt en drinkt veel. Daardoor heeft hij schulden. School heeft hem inmiddels wegens verzuim via DUO aangemeld bij de kwalificatieplichtambtenaar van de gemeente.

Teun is afkomstig van de praktijkschool en zit op de mbo entree-opleiding (niveau 1) assistent techniek. De gemeente-ambtenaar neemt contact op met school en gaat het gesprek aan met Teun en diens moeder. Van haar hoort hij dat het probleem verder gaat dan spijbelen; dat er ook sprake is van drugs- en drankgebruik en van schulden.

Teun wordt al langer door een psycholoog begeleid in verband met zijn ADHD. In de meeste gemeenten zou Teun worden doorverwezen naar de GGZ-verslavingszorg en naar het gemeentelijk loket schuldhulpverlening. Ook zou de afdeling Onderwijs contact opnemen met de afdeling Participatie, om te kijken of en hoe Teun kan worden begeleid naar werk. Al die professionals werken taakgericht, aan één probleem; Teun moest dan steeds naar verschillende loketten en van integrale ondersteuning was geen sprake.

Nu is de gemeente waar Teun woont gelukkig overgegaan op de aanpak: één jongere, één regisseur, één plan. Consulent Jeugd/Wmo Willem wordt de contactpersoon en regisseur die Teun gaat ondersteunen. Hij staat naast Teun, onderhoudt het contact met alle betrokken instanties en organiseert de dienstverlening. Willem spreekt uitgebreid met Teun en luistert naar zijn wensen en behoeften. Samen maken ze één plan.

Teun vindt school vervelend, hij heeft niets met theorie en wil gewoon werken en geld verdienen. Ook school zelf denkt dat Teun meer tot zijn recht komt in een baan waarbij hij ook kan leren. Eigenlijk is Teun nog kwalificatieplichtig, maar gezien zijn situatie en omdat hij bijna 18 is, schakelt Willem met de afdeling Participatie. Iedereen is het erover eens: Teun is nu het beste af met een baan. Wel heeft Teun ondersteuning nodig bij het ontwikkelen van werknemersvaardigheden (op tijd komen, afspraken nakomen enzovoort). Willem regelt dat vanuit de gemeente een leerwerktraject wordt gestart: Teun kan aan de slag als magazijnmedewerker.

Willem heeft regelmatig contact met Teun. Ook is hij de schakel tussen Teun en de afdeling schuldhulpverlening en, samen met Teun, is er overleg met de hulpverlener van de verslavingszorg. Kortom: Teun staat centraal. Er wordt gewerkt vanuit een holistische benadering en de problematiek wordt integraal aangepakt. Teun voelt zich gehoord en krijgt weer grip op zijn eigen leven.

Van systeemwereld naar leefwereld

De kunst is om niet langer de systeemwereld met haar verschillende domeinen en organisaties centraal te stellen, maar de eigen regie en de ondersteuningsbehoeften van cliënten. Professionals laten zich niet langer leiden door de logica van hun eigen instellingen, maar door de leefwereld van mensen waar het om gaat. En gemeenten verbinden de programma’s (onderwijs, zorg, participatie, welzijn en Wmo) met elkaar en bieden ze in samenhang aan; zodat de jongere écht geholpen wordt.

Werkwijze werkend krijgen

Om kwetsbare jongeren betere kansen te geven en de ondersteuning passender te organiseren, zullen we moeten innoveren. Lost Lemon wil samen met gemeenten en maatschappelijke partners komen tot een innovatieve aanpak waarbij we vanuit een integraal perspectief jongeren ondersteunen in hun ontwikkeling. LeerSaam is een systeem van Lost Lemon dat daarbij kan helpen. Dit systeem volgt de ontwikkeling van de jongere, brengt de situatie van de jongere breed in beeld en ondersteunt de jongere en zijn regisseur om samen tot een plan te komen. Samen kunnen we de dienstverlening aan jongeren structureel en duurzaam verbeteren. Zo zetten we een flinke stap in het helpen van jongeren bij het verwerven van een passende plek in maatschappij, met een zelfredzaamheid die bij de jongere in kwestie past.