De situatie en positie van (kwetsbare) jongeren gaat ons al lange tijd aan het hart. Dat geldt ook voor de dienstverlening aan die jongeren. Gemeenten willen graag naar integrale(re) jongerendienstverlening, maar zijn zoekende. Hoe krijg je dit van de grond en hoe geef je het vorm? Hoe krijg je een caseload omlaag? Of hoe vergroot je het bestuurlijk draagvlak? Hoe kom je tot succesvolle samenwerking met ketenpartners? En hoe meet je dan vervolgens of je op de juiste weg bent? Kortom, de ambitie en de wil om te doen wat nodig is, zijn er zeker. De vraag is: hoe dan?
Ondersteuning is hard nodig
15% van de jongeren in Nederland is kwetsbaar. Dat zijn er honderdduizenden. Vaak is er sprake van multiproblematiek (bijvoorbeeld schooluitval en schulden). Deze jongeren hebben op meerdere leefgebieden ondersteuning nodig. Veel ondersteuningstaken liggen bij de gemeente, waar de dienstverlening dikwijls nog verkokerd is georganiseerd: onderwijs, werk, inkomen, zorg en wonen; allemaal apart, taakgericht per probleem.
Bruisende ambitie
Wij gingen in gesprek met gemeenten, verspreid over het land, op zoek naar inspirerende voorbeelden en naar obstakels uit de praktijk. De resultaten van dit onderzoek getuigen van de bruisende ambitie om de huidige, vaak verkokerde aanpak voor jongeren met multiproblematiek te transformeren naar een integrale(re) dienstverlening.
Onder meer tegenstrijdige wetgeving, financiële schotten en de AVG maken dat de werkprocessen vaak taakgericht en per probleem ingericht blijven. “Je kunt niet van één medewerker verwachten dat deze de expertise van alle leefgebieden kan aanbieden”, aldus een van de deelnemers aan het onderzoek. Toch verwachten we dit wél van onze jongeren. Welke stappen kunnen we zetten om jongeren op meerdere leefgebieden ondersteuning onder één dak aan te bieden? Met dit vraagstuk gaan we graag samen met gemeenten aan de slag.
“Integraal werken vergt moed en een lange adem” – deelnemer aan het onderzoek
Vijf pijlers
Een succesvolle integrale jongerenaanpak vanuit 5 vertrekpunten, met elk zijn eigen uitdagingen en succeselementen. We zetten ze op een rij:
1. De jongere staat centraal – voor en mét de jongere
Cruciaal is dat je de situatie van de jongere leidend maakt. Laat hem/haar als ervaringsdeskundige meedenken en meedoen. Laat alle domeinen vertegenwoordigen door één aanspreekpunt (regisseur). En geef de jongere tijd en aandacht.
Uitdagingen:
- Jongeren bereiken, met hen levelen
- Balans vinden tussen doelmatigheid en wetmatigheid
- Iedereen mee en op één lijn krijgen, één duidelijk doel creëren
- De juiste regisseur vinden, brede expertise
“Jongeren op kop” – deelnemer aan het onderzoek
2. Doen wat nodig is – maatwerk leveren
Dit vraagt om denken in oplossingen, vanuit wat voor de jongere het beste is. Verder moet de regisseur het mandaat krijgen om een breed instrumentarium te kunnen inzetten. En ook hier moeten alle betrokkenen, vanuit alle domeinen, gaan voor een gezamenlijk doel. Je zou kunnen kiezen voor één centraal Jongerenloket, waarin alle gemeentelijke loketten (front- en back-office) samenkomen. Eén persoon die het overzicht en de regie heeft, is ook een optie.
“Voor onze casusregisseur realiseren we een vrijbrief, zodat deze kan doen wat nodig is” – deelnemer aan het onderzoek
Uitdagingen:
- Tijd en ruimte: hoge werkdruk, schotten, financiën
- Innovatieve slagkracht: durf en veranderzin, omdenken
- Keuzes maken: voor welke jongere en wanneer?
3. Verbinden – samenwerking tussen alle partners
Wil je tot echte verbinding komen, dan is brede multidisciplinaire samenwerking een voor waarde. Kies voor een centrale aansturing. Zorg er daarnaast voor dat je – zowel voor de betrokken professionals als voor de jongere(n) – makkelijk vindbaar en bereikbaar, laagdrempelig en toegankelijk bent.
Uitdagingen:
- Afhankelijkheid van het bestaande bestand (netwerk/personen) en hoe je dat netwerk kunt uitbreiden en nieuwe partners kunt betrekken
- Leren op anderen te vertrouwen en los te laten
- Omgaan met en samenwerken binnen de regels van de AVG
“Met grote regelmaat de koppen bij elkaar zorgt voor vertrouwen in de samenwerking” – deelnemer aan het onderzoek
4. Eén systeem – informatie, systemen en sturingsmechanismen
Wil je succes boeken, dan moeten de systemen en informatiedeling op orde zijn. Dat kan het beste met één systeem, waarin alle domeinen zijn samengebracht en dat is ingericht op samenwerking. Een vooruitstrevend idee is als de back-office zoveel mogelijk ontschot en gedigitaliseerd wordt en een jongere via een inwonerportaal (zoals Mijn GemeentePortaal) zelf inzage en controle heeft over zijn of haar plan. We krijgen terug dat er behoefte is aan goed ingerichte (vroeg)- signalering, registratie en monitoring.
Uitdagingen:
- De overgang naar het werken in één systeem (integraal overzicht, alle partners, per case/individueel inrichten)
- Meten en monitoren van de uitkomsten
- Het omgaan met de AVG
“Het liefst wil ik naar één systeem waar ook alle ketenpartners in kunnen” – deelnemer aan het onderzoek
5. Juiste omstandigheden creëren – randvoorwaarden beleid en organisatie
Jongerenproblematiek en dienstverlening staat bij veel gemeenten hoog op de agenda. Toch wordt er nog weinig vastgelegd in beleid. Het is belangrijk beleid en werkprocessen te formaliseren, definiëren en kaderen (doelgroep, verantwoordelijkheden), KPI’s op te stellen en deze te meten.
Uitdagingen:
- Bestuurlijke veranderingen gaan vaak traag
- Bemensing en vaardigheden
- Bewijsvoering/effect meten
- Loslaten van het oude en je openstellen voor vernieuwing
“Politiek gezien staan jongeren heel hoog op de agenda” – deelnemer aan het onderzoek
Hoe nu verder?
Het toewerken naar een integrale aanpak gaat niet over één nacht ijs. Lost Lemon is op zoek naar een ambitieuze organisatie die samen met Lost Lemon in kleine stappen de uitdagingen wil ombouwen naar concrete werkwijze en oplossingen. Met meer dan 15 jaar ervaring in het sociaal domein, kunnen wij organisaties helpen bij het realiseren van innovatieve en structurele oplossingen voor de uitdagingen die bij deze ontwikkelingen komen kijken. De mogelijkheden zijn legio:
- een eerste duwtje in de richting, bijvoorbeeld met een klantreis
- het kickstarten van een verandering, bijvoorbeeld met scoping-workshops
- het verder doorontwikkelen van een integrale aanpak in processen en systemen
- het overstappen of inrichten van één systeem dat integraal werken ondersteunt
Amber Oskam
Amber is aanjager van een project integraal werken voor doelgroepen met multiproblematiek.
Social Contact